พล.ต.พลางกูร กล้าหาญ โฆษกกระทรวงกลาโหม แถลงผลการประชุมสภากลาโหมเมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม 2546 ว่า จากกรณีที่กองทัพบกประสบปัญหาด้านการพัฒนาอันเนื่องมากจากงบประมาณที่จำกัด และปัญหาที่กำลังพลมีมากเกินความจำเป็น กองทัพบกจึงหาแนวทางแก้ไขปรับปรุงระบบการผลิตกำลังพลและกำลังสำรองใหม่ ซึ่งเป็นโครงการนำร่องทดลองจัดตั้งหน่วย ในระบบกำลังสำรองของกองทัพบก โดยมีสาระสำคัญดังนี้

1) ยกเลิกการผ่อนผันการเข้ารับราชการทหาร เนื่องจากการเข้าศึกษาวิชาทหารหรือ ร.ด. และให้ชายไทยทุกคนต้องเข้ารับการตรวจเลือกเพื่อรับราชการทหารเป็นเวลา 2 ปี ในลักษณะทหารกองประจำการ ชั้นยศพลทหาร นายทหารประทวน และนายทหารสัญญาบัตร ตามวุฒิการศึกษา

2) ผู้ที่ได้รับการตรวจเลือก จะผ่านการผึกอบรมเพิ่มเติม ก่อนเข้ารับราชการตามอัตรากำลังพลสำรอง ของหน่วยเป็นเวลา 2 ปี แล้วปลดประจำการเป็นกำลังพลสำรอง โดยไม่ต้องผ่านระบบกำลังสำรองเพิ่มเติมอีก

3) โครงการนำร่องดังกล่าวจะทำให้ลดการผลิตนายทหาร ทั้งชั้นสัญญาบัตรและประทวนลงได้มาก ซึ่งจะเป็นการช่วยแก้ปัญหากำลังพลคับคั่งในยศสูง รวมทั้งแก้ไขปัญหางบประมาณ 4) โครงการนี้ จะเริ่มต้นตั้งแต่ตุลาคม 2546 ถึงสิงหาคม 2547 โดยจะทดลองใน 2 กองพัน คือ กองพันทหารราบที่ 3 กรมทหารราบที่ 29 จ.นครราชสีมา และกองพันทหารราบที่ 2 กรมทหารราบที่ 3 จ.กาญจนบุรี โดยจะเข้ารับการฝึกและเข้ารับราชการ 1 ปี และประเมินในตอนเดือนกันยายน 2547 ทั้งนี้ หากโครงการดังกล่าวได้ผล กองทัพก็อาจจะนำมาปรับปรุงในการคัดเลือกกำลังสำรองของประเทศต่อไป

แหล่งที่มาของแนวความคิด

- เอกสารวิจัยส่วนบุคคลเรื่อง : การปฏิรูปการผลิตกำลังพลกับการพัฒนา ทบ.
โดย พล.ต.วีระชัย เอี่ยมสอาด (เสธ.สบส.)/นศ.วปอ. รุ่นที่ ๔๐ ปีการศึกษา ๒๕๔๐ - ๒๕๔๑, วปอ.สปท.

- บทความเรื่อง : ทิศทางกองทัพ จากนิตยสารยุทธโกษ ประจำเดือน ก.ค. – ก.ย. ๔๕ หน้า ๑๓ - ๑๘ โดย พล.ท.วีระชัย เอี่ยมสอาด (จก.ยศ.ทบ.)

สรุปสาระสำคัญจากแนวความคิด

๑. ในปัจจุบัน ทบ. นอกจากประสบกับปัญหาด้านการพัฒนากองทัพกับงบประมาณที่จำกัดแล้ว ยังมีปัญหาที่เกี่ยวข้องกับระบบกำลังพลอยู่อีกหลายประการ ซึ่งเป็นปัญหาของระบบสำคัญหลายระบบและมีความสัมพันธ์กันอย่างแยกไม่ออก ดังนั้นจะต้องใช้การพิจารณาแบบบูรณาการเพื่อแก้ไขปรับปรุงระบบต่าง ๆ ไปพร้อม ๆ กัน ปัญหาต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นจากการผลิตกำลังพลด้วยวิธีการเดิมนั้น สรุปได้ดังนี้

๑.๑ ระบบการผลิตกำลังพล

๑.๑.๑ เป็นระบบที่ไม่มีความอ่อนตัว เนื่องจากกำลังพลทุกคนจะเกษียณอายุ ๖๐ ปีเท่ากันทุกคน แต่กำลังพลบางประเภท โดยเฉพาะ นายทหารประทวน มีแนวทางการรับราชการที่ไม่ก้าวหน้าและท้าทายเพียงพอ ทำให้มีโอกาสที่จะเกิดปัญหาประสิทธิภาพในการทำงานได้ง่าย (อายุ ๔๕ ปีขึ้นไป)

๑.๑.๒ กำลังพลนายทหารสัญญาบัตรในอัตราชั้นยศ ร.ต. ถึง พ.ต. มีจำนวนขาดอัตรามาก ในขณะที่มีความคับคั่งในอัตราชั้นยศสูง

๑.๒ ระบบการฝึกวิชาทหาร

๑.๒.๑ เป็นระบบที่นักศึกษาวิชาทหาร สมัครเข้ารับการศึกษาวิชาทหารด้วยวัตถุประสงค์ที่จะไม่ต้องเข้ารับการตรวจเลือกเข้ารับราชการทหาร

๑.๒.๒ ไม่มีความสอดคล้องกับระบบการผลิตกำลังพล กล่าวคือบุคคลพลเรือนที่จะเข้ารับราชการทหารนั้น ไม่ต้องผ่านระบบการฝึกวิชาทหาร

๑.๓ ระบบกำลังสำรอง

๑.๓.๑ ยังไม่มีประสิทธิภาพสูงพอที่จะเป็นกำลังทางยุทธศาสตร์ สำหรับการป้องกันประเทศได้ เนื่องจากกำลังพลสำรองประเภท นศท. ที่ผลิตโดยระบบการฝึกวิชาทหารนั้นส่วนใหญ่ไม่ต้องการเป็นทหาร

๑.๓.๒ แนวทางการรับราชการของกำลังพลสำรองยังขาดความก้าวหน้า และขาดสิ่งจูงใจ

สรุป :ระบบการผลิตกำลังพล ระบบการฝึก นศท. และระบบกำลังสำรองไม่เอื้ออำนวยต่อการปรับปรุงโครงสร้างกองทัพให้กะทัดรัดและการพัฒนา ทบ. ให้มี
ประสิทธิภาพ

๒. ข้อเสนอแนวทางการผลิตกำลังพลด้วยวิธีการใหม่

๒.๑ ยกเลิกการผ่อนผันเข้ารับราชการทหารเนื่องจากเรียน รด.และให้ชายไทยต้องรับการตรวจเลือก (เกณฑ์ทหาร) ทุกคน เพื่อให้รับราชการเป็นเวลา ๒ ปี ในชั้นยศตั้งแต่พลทหาร, นายทหารประทวน และนายทหารสัญญาบัตร ตามวุฒิการศึกษาและวุฒิการศึกษาวิชาทหาร (วุฒิ นศท.) โดยสรุปดังนี้

๒.๑.๑ ทบ. ทำการตรวจเลือก (เกณฑ์ทหาร) ทหารกองเกินเข้ารับ
ราชการตามความต้องการ และผู้รับการตรวจเลือกทุกคนฝึกร่วมกันทั้งหมด ในชั้นต้นประมาณ ๑ เดือน

๒.๑.๒ ให้เข้ารับการฝึกอบรมเพิ่มเติมแล้วบรรจุเข้ารับราชการ และรับเงินเดือนตามอัตรา (ตำแหน่งชั้นยศ) ที่จะบรรจุ ดังนี้

- ผู้ที่จบ รด.ปี ๑ - ๒ ทุกระดับการศึกษา จะรับราชการเป็น พลฯ และรับการฝึกทหารใหม่จนจบหลักสูตร

- ผู้ที่จบ รด.ปี ๓ และจบการศึกษาระดับมัธยมศึกษาปีที่ ๖ หรือประกาศนียบัตรวิชาชีพ จะรับราชการในชั้นยศ ส.ต. หลังจากการฝึกอบรมตามหลักสูตรประมาณ ๓ เดือน

- ผู้ที่จบ รด.ปี ๔ และจบการศึกษาระดับอนุปริญญา หรือ ปวส. จะรับราชการในชั้นยศ ส.อ. หลังจากฝึกอบรมตามหลักสูตรประมาณ ๓ เดือน

- ผู้ที่จบ รด.ปี ๕ และจบการศึกษาระดับอนุปริญญา หรือ ปวส. จะรับราชการในชั้นยศ จ.ส.ต. หลังจากการฝึกอบรมตามหลักสูตรประมาณ ๔ - ๕ เดือน

- ผู้ที่จบ รด.ปี ๕ และจบการศึกษาระดับปริญญาตรีขึ้นไป จะรับ ราชการในชั้นยศ ว่าที่ ร.ต. หลังจากการฝึกอบรมตามหลักสูตรประมาณ ๕ - ๖ เดือน

๒.๒ เมื่อรับราชการครบ ๒ ปี แล้วปลดประจำการจะบรรจุเป็นกำลังพลสำรองและรักษาสถานภาพไว้ในระดับกองร้อย โดยไม่ต้องมีการฝึกเพิ่มเติม (เนื่องจากทำงานจริงมาแล้ว ๒ ปี) จะระดมพลหรือฝึกเมื่อมีเหตุการณ์ไม่ปกติเท่านั้น

๒.๓ พัฒนาระบบกำลังสำรองสำหรับผู้ที่ปลดจากกองประจำการแล้วให้สมัครเป็นกำลังพลสำรอง ตามแนวทางรับราชการที่มีอัตราชั้นยศและหน้าที่รับผิดชอบสูงขึ้น โดยจะต้องเข้ารับการฝึกศึกษาตามหลักสูตรและระยะเวลาที่กำหนด

๒.๔ นายทหารที่สำเร็จการศึกษาจาก รร.จปร. จะเป็นนายทหารหลัก โดย รร.จปร. จะรับนักเรียนนายร้อยในจำนวนที่มากขึ้น แต่จะบรรจุเป็นนายทหารสัญญาบัตรเพียงรุ่นละ ๕๐ - ๑๐๐ นาย

๒.๕ โรงเรียนนายสิบทหารบกจะผลิตนายสิบหลักจำนวนหนึ่งหรือหยุดการผลิตนักเรียนนายสิบ และปรับปรุงให้มีหน้าที่ให้การฝึกศึกษาตามแนวทางรับราชการ เช่น หลักสูตรนายสิบชั้นต้น, นายสิบชั้นกลาง, นายสิบอาวุโส และหลักสูตรอื่น ๆ ที่จำเป็น

๒.๖ ทบ. รับนายทหารประทวน และนายทหารสัญญาบัตรที่พ้นพันธะจากการรับราชการทหาร เพื่อรับราชการต่อตามความต้องการ (จำนวน, ตำแหน่ง) โดยอาจมีสัญญาเวลารับราชการตามที่จะกำหนด

๒.๗ ทบ. สามารถที่จะขยายหรือลดกำลังพลตามความต้องการด้วยการปรับจำนวนกำลังพลที่ต้องการจากการตรวจเลือกให้มากขึ้นหรือน้อยลง

๒.๘ ขยายการฝึกวิชาทหารให้กว้างขวางขึ้น โดยเสนอเปิดคณะวิชาวิทยาการทหารในสถาบันอุดมศึกษาและให้นักศึกษารับผิดชอบค่าหน่วยกิตประเด็นนี้จะส่งเสริมอาชีพที่สองสำหรับทหารได้

๓. สรุปแนวความคิดการปฏิรูปการผลิตกำลังพลกับการพัฒนา ทบ. ตามวิธีการใหม่

๓.๑ การจะนำแนวความคิดในการปฏิรูประบบการผลิตกำลังพลที่เสนอไปใช้เพื่อการรื้อปรับระบบ (Reengineering) ของกองทัพบก จำเป็นต้องทำการศึกษาวิจัยเพิ่มเติม โดยการสำรวจความคิดเห็นจากประชากรกลุ่มต่าง ๆ คือ กลุ่มผู้ปกครองของนักศึกษา ซึ่งครอบคลุมข้าราชการ พลเรือน และประชาชน กลุ่มผู้กำหนดนโยบาย ซึ่งครอบคลุมนักการเมือง กลุ่มนักศึกษาโดยเฉพาะระดับอุดมศึกษาและนักเรียนวิชาทหาร และกลุ่มผู้ปฏิบัติได้แก่ทบวงมหาวิทยาลัยและผู้บังคับหน่วยทหารตั้งแต่ระดับหมวดขึ้นไป เพื่อให้ได้ข้อสรุปข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะที่ชัดเจน สามารถนำไปใช้ประกอบการพิจารณากำหนดแนวทางการปฏิบัติที่จะทำให้การปฏิรูประบบการผลิตกำลังพลประสบความสำเร็จ สามารถแก้ปัญหากำลังพลที่มีอยู่ในปัจจุบัน และบรรลุวัตถุประสงค์ในการเอื้ออำนวยต่อการปรับปรุงโครงสร้างกำลังกองทัพบกให้มีความเหมาะสมและมีประสิทธิภาพ

๓.๒ นอกเหนือไปจากการสำรวจความคิดเห็นเพิ่มเติมแล้ว ควรที่จะจัดทำโครงการทดลองก่อนนำไปใช้ปฏิบัติในขั้นต้น แนวทางของการจัดทำโครงการทดลองมีดังต่อไปนี้

๓.๒.๑ ใช้กองพันทหารราบหนุนเป็นหน่วยทดลอง จำนวน ๑ - ๒ กองพัน

๓.๒.๒ ใช้วิธีอาสาสมัคร โดยรับสมัครจากผู้ที่สำเร็จการฝึกวิชาทหาร แล้วบรรจุตามจำนวนและตำแหน่งที่ต้องการ

๓.๒.๓ ทดลองดำเนินการอย่างเต็มระบบ ตั้งแต่การฝึกทหารใหม่ การฝึกเพิ่มเติมสำหรับนายทหารประทวนและนายทหารสัญญาบัตร การบรรจุ แต่งตั้งยศ การฝึก และปฏิบัติภารกิจของหน่วยตามปกติ จนถึงขั้นปลดจากกองประจำการ

๓.๒.๔ ประเมินผลการปฏิบัติ ทั้งในระหว่างที่ประจำการอยู่ใน
กองประจำการ และความคาดหวังจากการเป็นกำลังสำรองของกำลังพลหลังปลดจาก
กองประจำการแล้ว

๓.๒.๕ พิจารณาความเป็นไปได้ และปรับปรุงขั้นตอนและรายละเอียดการปฏิบัติให้เหมาะสมยิ่งขึ้น เพื่อนำแนวความคิดในการปฏิรูประบบการผลิตกำลังพลไปใช้อย่างเต็มรูปแบบ

๓.๓ การดำเนินการเพื่อปฏิรูประบบการผลิตกำลังพลตามแนวความคิดใหม่

๓.๓.๑ หากโครงการทดลองประสบความสำเร็จ และมีการตกลงใจที่จะนำแนวความคิดในการปฏิรูประบบการผลิตกำลังพลไปใช้อย่างเต็มรูปแบบ ควรเริ่มการปฏิบัติอย่างค่อยเป็นค่อยไป โดยในขั้นต้นพิจารณาบรรจุกำลังพลจากการตรวจเลือกในตำแหน่งที่ขาดอัตราในขณะนั้น แล้วใช้เวลาระยะหนึ่งขยายการดำเนินการให้กว้างขวางทั่วทั้งกองทัพบก อย่างไรก็ตาม ควรได้พิจารณาปรับโครงสร้างกำลังพลของกองทัพบกให้เหมาะสมสอดคล้องกับสภาวะแวดล้อมและความต้องการที่แท้จริง เพื่อประสิทธิภาพ และประสิทธิผลสูงสุดของภารกิจหลัก

๓.๓.๒ ปรับปรุงหลักสูตรการฝึกวิชาทหารทุกระดับให้ได้มาตรฐาน โดยมีเป้าหมายการฝึกให้ นศท. มีความรู้และขีดความสามารถในการปฏิบัติหน้าที่ในระดับต่าง ๆ ตามวัตถุประสงค์ได้อย่างมั่นใจ

๓.๓.๓ จัดตั้งคณะวิชาวิทยาการทหารในสถาบันอุดมศึกษา เพื่อ
รับผิดชอบการฝึกวิชาทหารชั้นปีที่ ๔ และ ๕ และขยายการจัดการฝึกวิชาทหาร ชั้นปีที่ ๑ - ๓ ในระดับมัธยมศึกษาตอนปลายให้กว้างขวาง เพื่อจูงใจและให้ความเสมอภาคในโอกาสที่จะฝึกวิชาทหาร และเพื่อให้ นศท. ได้พัฒนาขีดความสามารถให้สอดคล้องกับความต้องการของกองทัพบก โดยมีแนวทางการปฏิบัติดังต่อไปนี้

-ค่าใช้จ่ายที่เพิ่มขึ้นของสถาบันการศึกษาและกองทัพบก อาจให้เป็นภาระของนักศึกษาในลักษณะเป็นค่าหน่วยกิตวิชาวิทยาการทหาร

-รับสมัครอาจารย์และผู้ฝึกวิชาทหารจากทหารกองหนุนที่สมัครใจ ซึ่งจะทำให้เกิดเป็นอาชีพที่สองของทหารได้อีกด้วย

-จัดทุนการศึกษาในการฝึกวิชาทหารชั้นปีที่ ๔ และ ๕ สำหรับ นศท. ที่กองทัพบกพิจารณาเห็นว่าเป็นผู้ที่มีคุณสมบัติ และสมัครใจที่จะเข้ารับราชการทหารในตำแหน่งที่กองทัพบกต้องการ

-จัดทำหลักสูตรการฝึกภาคสนาม

๓.๓.๔ จัดทำหลักสูตรการฝึกเพิ่มเติมในระดับต่าง ๆ ก่อนการบรรจุและแต่งตั้งยศ

๓.๓.๕ จัดทำแผนแม่บทในด้านต่าง ๆ เช่น การลดกำลังพล การฝึกศึกษา การฝึกวิชาทหาร การกำลังสำรอง การประชาสัมพันธ์ และอื่น ๆ ที่จำเป็น

๔. ประโยชน์ที่ได้จากแนวทางการผลิตกำลังพลด้วยวิธีการใหม่ เนื่องจากการปรับปรุงโครงสร้างกำลังกองทัพบกเป็นสิ่งจำเป็นและไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ในอนาคต ดังนั้นจึงคาดว่าแนวทางด้านกำลังพลด้วยวิธีการใหม่น่าจะก่อให้เกิดประโยชน์ต่อการพิจารณา
แนวทางดำเนินการดังนี้

๔.๑ ใช้ประโยชน์ในการปฏิรูประบบการผลิตกำลังพลให้มีประสิทธิภาพสามารถแก้ปัญหาที่มีอยู่ได้

๔.๒ ใช้ประโยชน์ในการกำหนดแนวทางการปรับปรุงระบบการฝึกวิชาทหารให้สนองตอบต่อความต้องการกำลังพลของกองทัพบก ทั้งกำลังพลประจำการและกำลังพลสำรอง

๔.๓ ใช้ประโยชน์ในการปรับปรุงระบบกำลังสำรอง โดยกำหนดแนวทางการผลิต การฝึกศึกษา การรักษาและการใช้กำลังพลสำรองที่จะปฏิบัติได้อย่างเป็นรูปธรรมและมีประสิทธิภาพ สามารถสนองตอบต่อความต้องการในการขยายกำลังของกองทัพบกในภาวะไม่ปกติได้

๔.๔ ใช้ประโยชน์ในการจัดทำแผนโครงสร้างกำลังกองทัพบกในอนาคต โดยมีแนวทางที่จะสามารถลดกำลังพล และหน่วยลงให้มีความเหมาะสมกับสภาวะแวดล้อม อีกทั้งยังสามารถขยายเพิ่มได้เมื่อมีความต้องการเกิดขึ้น

๔.๕ การผลิตกำลังพลระบบใหม่จะทำให้ ทบ. ลดงบประมาณด้านสวัสดิการต่าง ๆ ลงได้เป็นอย่างมาก